Wełniak babciny piotrkowsko-łowicki

Ponoć najstarsza tkanina, jaką udało się odnaleźć archeologom, liczy około 5500 lat i pochodzi z Egiptu. O ile się dowiedziałam, wykonano ją z lnu i namalowano na niej polowanie na hipopotamy. To porządny wyrób - w jednym centymetrze jest 48 nici osnowy i 64 nici wątku (dane podaję za "Dawnym tkactwem" Jerzego Kamrowskiego). Pewnie dlatego przetrwała do naszych czasów.

Nie wiem, ile wytrzymają współczesne tkaniny. Jak wszystko, co jest wytwarzane szybko, tanio i seryjnie, są produktami do szybkiego zużycia - tak, aby mogły je zastąpić coraz to nowsze. Oczywiście są też tekstylia wyjątkowe - zaprojektowane z czystej potrzeby estetyki i piękna, niejednokrotnie są utkane i ufarbowane ręcznie w małych manufakturach, bywają też produkowane w fabrykach ale za to opatrzone często nazwiskiem designera. Wartość wysiłku ludzi włożonego w ich tworzenie zwielokrotnia wartość budulca, z jakiego zostały zrobione.

Wełniak od Babci, który dziś pokazuję na zdjęciach, też ma wartość większą, niż wełniane włókna będące jego wątkiem. To jest ów kilim, o których wspominałam w poście przy okazji prezentacji szydełkowego obrusa. Pierwotnie był dwoma pasiastymi kilimami, ale dawno temu Babcia je zszyła i ozdobiła żółtą taśmą. Powstał ponad sześćdziesiąt lat temu - utkała go własnoręcznie prababcia na swoim domowym krośnie. Prababcia mieszkała w Lutosławicach, w dawnym województwie piotrkowskim, zajmowała się tkactwem i wytwarzała wiele tkanin, grubszych i cieńszych, wełnianych i lnianych, o najróżniejszym przeznaczeniu. Zanim przystąpiła do pracy, woziła najpierw do Jarostów surowiec do uprzędzenia (tam było ponoć najtaniej), zaś farbowanie odbywało się w pięknym Wolborzu. Wełniak też odbył taką drogę.

Wzory są wzięte z tradycji łowickiej. Tak twierdzi Babcia, a ja nie dyskutuję. :) Skąd jej matka wpadła na pomysł wyrobienia pasów w ten sposób i w takie gamie kolorystycznej? Nie wiadomo. Łowicz leży bardzo daleko na północ od Lutosławic, a po drodze jest jeszcze Łódź. Wprawdzie do Łodzi zjeżdżali masowo ludzie z całego regionu, ale nie sądzę, żeby w tym wypadku ich wpływy dosięgły małej wioski w Piotrkowskiem. Trendy szły wtedy raczej w stronę miasta niż odwrotnie.

A jakie miał przeznaczenie? Sam termin "wełniak" może oznaczać po prostu tkaninę wełnianą. Może być również zimowym strojem kobiecy z wełny - bo tak się nazywała damska suknia nie tylko w regionie łowickim, ale również np. w sieradzkim. Tu jednak wełniak (jeszcze przed pozszywaniem) miał podobno spełniać rolę okrywającą ramiona - ale w taki wypadku mówimy chyba o zapasce, którą noszono w dwojaki sposób, jako fartuch i jako pelerynę. Jednak zapaska jest marszczona. Kto wie, może nie doszło do marszczenia, a może marszczenie ktoś usunął w miarę upływu lat i zmieniających się potrzeb? Przeróbki w końcu zawsze były i są tańsze. ;)

I właśnie dzisiaj wełniak znów zmienił swą funkcję i stał się narzutą na łóżko:

Można się położyć, choć bardzo drapie. ;) Cóż, uroki czystej, owczej wełny. Za to napawanie melanżem barw to już sama przyjemność. I ta świadomość pracy, jaką włożono w jego wykonanie, staranność tkania, żywość barw - pamiątka dawnych czasów, która trwa i daje świadectwo o życiu.
I o niciach. ;)